Een huis vol

Een huis vol archiefstukken; 1883-2023

De notariswoning anno 2023

Wie over de Noord Zijperweg wandelt en geniet van de mooie vergezichten en de prachtige boerderijen, zal de woning op nummer negen zeker niet zijn ontgaan. Mooi gelegen te midden van het groen, een bordje met een naam, Notaris Baalman. Een pand dat ooit in opdracht van Backx, notaris van 1883 tot 1910 in Wieringerwaard, is gebouwd. Wie de woning via de voordeur binnentreedt, waant zich bijna in een museum. Een historisch monument in het dorp. Het pand wordt niet meer bewoond en is uitsluitend als kantoor in gebruik. Een huis waarin de archiefstukken uit het verleden bewaakt worden door Willem Mulder, amateur historicus, getrouwd met notaris Willemien Baalman.

140 Jaar notariswoning. Het is een historisch moment om even stil bij te staan. Dat vindt zeker het huidige notariskantoor, dat een postzegel heeft uitgebracht ter gelegenheid van dit moment. Het is ook een mooie reden om te duiken in de geschiedenis van de notariswoning en haar bewoners.

Over de notarissen in het dorp is in het nabije verleden al uitvoerig geschreven in het prachtige boek ‘Wieringerwaard in Vogelvlucht’, dat ter gelegenheid van het 400-jarig bestaan van het dorp en de polder is verschenen. Maar wie nog niet kennis heeft gemaakt met de geschiedenis van de notarissen in het dorp, hier nog even in het kort de historie.

De taak van een notaris is grofweg gezegd het vastleggen van afspraken tussen personen of toezeggingen van personen aan derden. De taak omvat natuurlijk veel meer, denk aan hypotheken, echtscheidingen, testamenten enzovoort. Sinds 1811 zijn er in heel Nederland notarissen. In een deel van Nederland waren er ook al notarissen vóór 1811, notarissen kwamen in Noord-Brabant reeds in de veertiende eeuw voor. Hun taak was het opmaken van akten. Soms heeft iets alleen maar rechtskracht als er door een notaris een akte van is opgemaakt.

In het verleden konden ‘schepenen’ contracten en wilsbeschikkingen laten passeren. Testamenten werden ook opgemaakt door pastoors. Vanaf de invoering van het Franse systeem zijn uitsluitend de notarissen bevoegd openbare verkopingen te leiden. Met de invoering van het Franse systeem kwam een einde aan de vrijwillige rechtspraak door schepenen. Notarissen kregen met uitsluiting van anderen de bevoegdheid openbare verkopingen te leiden. Het duurde tot 1956 dat er een verplichte overdracht was van het overdragen van onroerend goed via de notaris.

De notaris in Wieringerwaard

Notaris Backx

Dat in 1825 voor het eerst een notaris zich in Wieringerwaard vestigde was niet zo uitzonderlijk. In een deel van Nederland kwam het in die tijd vaker voor dat een notaris op het platteland was te vinden. Voor zover bekend is Meinardus Reinerus Lippits, geboren in 1800 in Medemblik, de eerste notaris in ons dorp. Lippits, die in dat jaar in Obdam trouwde met Cornelia Haarselhorst, bleef tot 1829 in Wieringerwaard en vertrok daarna naar Medemblik met zijn vrouw en twee kinderen (voor de volledigheid: het echtpaar Lippits kreeg uiteindelijk tien kinderen).

Na hem kwam jonkheer Jacques Rammelman Elsevier naar Wieringerwaard. De geboren Leidenaar (1846) vestigde zich in 1877 als notaris. Hij nam op 1 februari 1883 op eigen verzoek ontslag als notaris en vertrok naar Leiden.

Rammelman Elsevier woonde aan de Walingsweg. Op 10 mei 1883 vond de overdracht plaats van Rammelman Elsevier aan de nieuwe notaris Backx.

Johannes Philippus Backx werd in Rotterdam geboren, woonde in Den Helder, Amsterdam, Utrecht, Alkmaar, Heiloo en uiteindelijk in Wieringerwaard, waar hij in 1883 zich vestigde als beëdigd notaris. Hij liet naar alle waarschijnlijkheid het nog steeds bestaande notarishuis aan de Noord-Zijperweg nummer 9 bouwen.

Johannes Philippus Backx is de bekendste van de drie notarissen uit de 19^e eeuw. Vooral ook omdat Backx een grote autoliefhebber was en als één der eersten, misschien wel de eerste, in Noord-Holland een auto bezat. In 1896 reed hij met zijn chauffeur vanuit Amsterdam naar Wieringerwaard. Een tocht die bijna historisch mag worden genoemd.

De Schager Courant uit 1896:

,,Notaris Backx te Wieringerwaard heeft deze week een rijtuig in gebruik genomen, dat zeker den eersten tijd zeer veel bekijks zal hebben. Het is een rijtuig, dat gedreven wordt door benzine, en zoo … stilletjes over den weg rolt door de aangebrachte gummi banden, dat men er waarlijk naar zou verlangen in zoo’n voertuig eens een tochtje te maken. Naar ons werd mee gedeeld is dit het eerste rijtuig van dien aard dat in Nederland wordt gebruikt.’’

Backx overleed in 1910. Na hem kwamen de volgende notarissen in Wieringerwaard wonen:

1910-1919 Cornelis G. van Houweninge (afkomstig uit Deventer)
1919-1930 Johannes van der Knaap (afkomstig uit Maasland, overleden in februari 1930)
1930-1959 Jan Koomen (burgemeesterszoon uit Winkel, sinds 6 maart 1930)
1959-1979 O.J. Reijntjes
1979-1999 mr. Th. F. Wester
1999-heden mw. Mr. W.C.M. Baalman

De notariswoning is niet altijd door notarissen bewoond geweest. Van Houweninge heeft er nooit geslapen. Hij zou aan de Zuid-Zijperweg hebben gewoond op nummer 22. Van der Knaap, zijn opvolger, verbleef eveneens op dit adres. Pas in 1925 verhuisde hij met zijn gezin naar de notariswoning. De huidige notaris, mevrouw Willemien Baalman, woont met haar partner in Julianadorp.

Schatbewaarder

Het oudste stuk in de kluis.

Schatbewaarder van de notarisarchieven in de notariswoning is Willem Mulder, echtgenoot van de notaris Willemien Baalman. De oud-marineman is in de verzamelde archieven gedoken van 140 jaar Wieringerwaardse notarisgeschiedenis en heeft al aardig wat uitgeplozen in de vele honderden archiefstukken, die niet meer onderhevig zijn aan de privacywetgeving.

Vijf jaar geleden vertelde Mulder in de Schager Courant over de vele stukken uit het verre verleden, die een inkijkje geven in de Wieringerwaardse geschiedenis. Koopaktes, testamenten, nalatenschappen, briefwisselingen uit het verre verleden. Bekende namen passeren dan de revue. Blaauboer, Rezelman, Kaan en…..koningin Juliana, die in een officieel schrijven de koninklijke goedkeuring geeft aan de statuten van de ‘Football Club’ Wieringerwaard. Datum: 7 november 1960.

De notariswoning is dan ook niet zo maar een woning. Het is een huis vol geschiedenis, waard om te worden gekoesterd.