Een huis voor eeuwen gebouwd

Het Polderhuis anno 2020

Wie vanuit Schagen richting Wieringerwaard rijdt, over de Zuid- en vervolgens de Noord Zijperweg, ziet op de hoek van de weg naar Anna Paulowna een mooi wit huis staan omringd door een hek, een grasveld en een oprijlaan. Het is het Polderhuis, het oudste huis van de polder Wieringerwaard. De plek waar jarenlang in de tuin ook kermisattracties stonden. Op loopafstand van de twee café’s, het Wapen van Wieringerwaard en de Herberg. De kermis is verdwenen, het Wapen van Wieringerwaard eveneens. En de Herberg is een woning geworden. Het Polderhuis blijft. Gebouwd in 1612. Een rijksmonument. Afblijven dus. 

Na de Zijper Polder werd in 1610 de Wieringerwaard drooggelegd. De kosten waren voor rekening van kooplieden uit de grote steden. Het eerste gebouw dat werd neergezet was het Gemeenlandshuis. Niet zo maar een huis, maar een gebouw in de vorm van een stolp, waarbij op de kosten niet werd gelet. De houtconstructie was van zodanige kwaliteit, dat je kon vermoeden dat het huis voor eeuwen was gebouwd.

Dirk Burger van Schoorl schreef in 1679 het volgende: ,,Het eerste huis dat Slijck gebout worde was het Heerenhuis, het tweede de herbergh aan de Nieuwe Sluys, het derde het moolenhuys op de 4 moolens. De eerste bewoner van het Heerenhuis, was de casteleyn Simon Jansz.” Daarmee wordt al direct aangegeven dat het Polderhuis zo gebouwd werd dat het meerdere functies zou hebben: Een gasterij, onderkomen voor reizigers, maar ook voor Polderbestuurders om hier te vergaderen. En…de orde te handhaven. De ‘casteleyn’ was de ordebewaarder, hij vertegenwoordigde het gezag.

Het Polderhuis. Centraal gelegen in de polder, het huis waar het polderbestuur bijeen kwam. Eerst waren het regenten uit de grote steden, die af en toe de tocht waagden naar de polder. Zoals in 1785:

Van Alkmaar naar het Polderhuis

In de 17e en 18e eeuw vergaderden de bestuurders uit Alkmaar in het Polderhuis. Ze moesten ‘slechts’ een reis ondernemen naar Wieringerwaard en hoe dat soms ging, werd in het verslag van de opening van het Polderhuis na een uitgebreide renovatie in 1952 in de Schager Courant beschreven:

,,Het geschiedde in het jaar 1785, op de 20e en 21e februari. De bestuurders van Wieringerwaards polder hadden zich in Alkmaar verzameld en maakten zich op om de verre reis langs slechte wegen te ondernemen. De sneeuwjacht joeg door de Alkmaarse straten. Het was geen weer om een hond naar buiten te jagen. Onze voorouders waren echter voor geen kleintje vervaard en zo werden de paarden voor de ’trog’, een groot soort arreslede, gespannen.
Enkele kilometers buiten Alkmaar ging het niet verder. De storm had de sneeuw van de wegen gejaagd en het college ging naar de de heer Zeevenhuijzen om daar te  vertoeven in afwachting van een gecharterde boerenwagen. Om twaalf uur ging het verder met die wagen, tot men in Koedijk kwam. De toestand van de wegen was zo slecht, dat de as van de wagen brak en het gehele college benevens de voerman uit de wagen gesmeten werd.
Persoonlijke ongelukken deden zich niet voor en welgemoed wandelde het gezelschap naar Schagerbrug. Daar werd opnieuw een wagen genomen en om half zeven in de avond kwam het gezelschap in het Polderhuis aan. Het valt niet moeilijk om u in te leven in de sfeer die er die avond in het Polderhuis zal hebben geheerst, toen het gezelschap rond de schouw zich aan de stevige Hollandse kost en een roemer goede wijn zal hebben verkwikt, alvorens de bestuurstaak, die voor de volgende dag gereed lag en die bestond uit het stichten van een corps van de gewapende macht, een soort schutterij, uit te voeren.”
Het verhaal vertelt niet hoe de terugreis is verlopen….

Het Polderhuis was tot 1990 een overheidsgebouw. Na de gemeentelijke herindeling kwam het in particulier bezit en herbergt het huis de Oudheidkamer. Het is ook een gebouw met een groots verleden, dat zich tot op heden presenteert in een verzameling antiek.

Het Polderhuis is ook een stolpboerderij. Althans, zo zou je het kunnen noemen. Een bouwwerk waar ook paarden moesten worden gestald en hooi en stro een plaats moesten hebben. Voor boeven – laten we de criminelen van toen zo maar even noemen – was er een cachot. Later kwamen er drie cellen bij waar dronkaards of kleine criminelen tijdelijk konden worden opgeborgen.

Koningin Juliana

Het Polderhuis werd in 1969 bezocht door koningin Juliana, die op 17 en18 juni een bezoek bracht aan de Noordkop. In Wieringerwaard nuttigde de vorstin een lunch in dit nationale monument. Voor het bezoek werd nog een compleet nieuw servies met op alle kopjes en borden het wapen van Wieringerwaard aangeschaft.

Er is ook nog een melding dat Lodewijk Napoleon in 1811 of 1812 hier nog een plaspauze hield toen hij onderweg was van Medemblik naar Den Helder. Of dit waar is, laten we even nog in het midden. Hij was in ieder geval sinds 1810 koning af.

Het huis was zoals hierboven aangegeven altijd een overheidsgebouw waar het Polderbestuur vergaderde en de bestuurders ook overnachtten na een hobbelige reis over de onverharde en later verharde paden. Nadat in de jaren negentig het huis na de gemeentelijke herindeling in particuliere handen kwam, bleef het antiek echter in het Polderhuis bewaard en bleef het eigendom van de gemeente.

De opkamer is het belangrijkste vertrek. Als deze balken konden spreken dan vertelden ze ongetwijfeld vele verhalen. In de opkamer is een houten wand met allerlei versieringen. Ter weerszijden van een secretaire staan twee poppen, de één een vrouw in West-Friese kledij, aan de andere kant een man in een galauniform, voorstellende Jacob Zijp, die ook Kamerlid was.

In de opkamer bevindt zich ook een ‘smuiger’, een rond opgaande schouw, die je bijna nergens meer vindt.
In de souterrain bevonden zich de slaapplaatsen van de paardenknechten en koetsiers. Die sliepen zittend  op een strooiend bed.
In het Polderhuis hangt ook een schilderij van Van Boekhoven. Het was de prjis van een loterij, die in 1925 tijdens een bijeenkomst van diverse waterschappen in Den Haag werd gehouden.  Wieringerwaard won dit schilderij en dit werk hing jarenlang in  de kamer van de burgemeester of dijkgraaf.

 

 

Het wapen

In het Polderhuis is ook het originele wapen van Wieringerwaard te vinden, twee gouden zwaantjes met twee kroontjes en vastgehouden door een leeuw. In de hal hangt het vaandel van de schutterij van Wieringerwaard, daterend uit 1785 en de grote trom van de drilmeester. De trom die tot 1983 op zolder lag te verstoffen en bijna werd weggegooid, totdat een bijdehante opperwachtmeester bij het weggooien van diverse spullen het Wieringerwaardse wapentje op de trom ontdekte en besefte dat het wel eens een historisch voorwerp kon zijn.

In het souterrain bevindt zich de keuken van de vroegere huisbewaarder, vaak ook de veldwachter. Tot het aanwezige servies in de keuken behoort ook een oude beker uit 1853, die Dirk Kaan kreeg als herinnering voor zijn periode als burgemeester.
Er is een commissie ingesteld die de collectie beheert. Op beperkte tijden en verder op afspraak is de verzameling  te bezichtigen in drie vertrekken in het huis; in de hal, in het keukentje van de vroegere huisbewaarders en in de fraai ingerichte opkamer, waar altijd werd vergaderd door het gemeente- en polderbestuur.

Het Polderhuis werd in 1991 overgedragen aan Klaas en Riet Hemke. Niet eerder. De reden was dat de gemeente de tijd nodig had om de rijkspolitiepost en hulpsecretarie tijdelijk in het voormalige rusthuis onder te brengen. Het echtpaar Hemke is een jaar bezig geweest om het Polderhuis geschikt te maken voor bewoning en het opknappen van het rijksmonument, zodat het ook later kon worden bezocht, bekeken en ook eventueel geschikt te houden als plaats voor huwelijksvoltrekkingen.

Toen Klaas en Riet op leeftijd kwamen besloten zij het huis te koop te zetten. Helaas in een verkeerde tijd – tien jaar geleden – toen de woningmarkt nog in mineur verkeerde. Uiteindelijk kwamen er toch kopers en is het rijksmonument in  bezit van de familie Bloem-Hulzenbos, die het als haar taak ziet het Polderhuis in goede staat te behouden en te waken over alle historische voorwerpen.

En een fotoalbum……..Klik op het derde icoontje van rechts om het fotoalbum op volledig scherm te openen. 

Bronnen:

 

Belangrijkste bron: de archieven van de Schager Courant.

Verder: Dirk Burger van Schoorl

Informatiebrochure Polderhuis

Diverse geschiedenis-websites

 

Enkele links naar het Polderhuis:

Rijksmonumenten

Oudheidkamer

Polderhuis na restauratie 1951-1952