Jacob Kaan, vader van Olympia

Wie het Dorpshuis de Oude School binnenkomt en vervolgens rechts via een smalle doorgang naar de eerste grote ruimte gaat, ziet boven de deur een plaquette. De volgende tekst is te lezen:

Uit dankbaarheid voor de schenking van dit gymnastieklokaal aan de gemeente Wieringerwaard door Jb Kaan Kz en Maartje Kaan-Bakker heeft het gemeentebestuur deze plaat laten aanbrengen.

 Het is de Kaanzaal.  De oude gymnastiekzaal, geschonken door de ‘vader’ van Olympia, Jacob Kaan Klaaszoon die hiermee het voortdurende gebruik van deze zaal veilig stelde voor de gymnastiekvereniging tegen nul komma nul kosten.

Jb Kaan. Voornaam Jacob. Een naam die voor altijd in  herinnering blijft in de geschiedenis van Wieringerwaard. Misschien zijn er nog Wieringerwaarders die zich hem kunnen herinneren, maar de kans daarop is klein. Jacob Kaan, veehouder en bestuurder, sportliefhebber in hart en nieren, is inmiddels al bijna 80 jaar geleden in Bergen overleden. In 1942 waar hij aan de Eikenlaan zijn laatste adem uitblies.

Jacob en Maartje Kaan. Portretten vermoedelijk uit de periode 1910-1920.

Kaan is een Wieringerwaarder in hart en nieren. Natuurlijk, hij had in zijn eerste jaren als zelfstandig veehouder een boerderij aan de Lotweg, Majakaba geheten. Maar was getrouwd met Maartje Bakker, dochter van de Wieringerwaardse landbouwer Volkert Bakker. Het huwelijk bleef kinderloos.

Jacob was het negende kind van de welgestelde landbouwer, veehouder en groot grondbezitter Klaas Kaan en zijn vrouw Trijntje Schenk.  Klaas Kaan was landman van de Tweewegen in Wieringerwaard en overleed op  8 januari 1881. Trijntje Schenk is weer de dochter van Klaas Schenk en Antje Heintsman.  Klaas Kaan had veel land en boerderijen in Anna Paulowna en Callantsoog. Het totaal bedrag van zijn bezittingen minus de schulden bedroeg bij de boedelscheiding in 1882 ruim 221.000 gulden. Een vermogen. De helft ging naar zijn weduwe Trijntje, de rest werd verdeeld onder zijn kinderen. Ook Jacob profiteerde hier van.

De vader

Wie Olympia zegt, zegt Jacob Kaan. Hij was de vader van de gymnastiekvereniging. De weldoener. De man die bijna een halve eeuw voorzitter was van Olympia. Geridderd in de Orde van Oranje Nassau. En samen  met zijn eerder overleden vrouw Maartje schenker van de gymnastiekzaal.

Olympia is onder de naam Gymnastiek-Vereeniging Wieringerwaard in 1889 opgericht en telde bij de oprichting 19 werkende en 4 kunstlievende leden. Eerste bestuur: F. Eelkers, president, J. Mossk jz secretaris en J. Smit Az en Bake Jz commissarissen. Eerste leider T. J. Weide, ook wel eerste directeur, hoofd van de Fransche school in Wieringerwaard. Jacob Kaan moest ongetwijfeld al bij de oprichting lid zijn geweest van de groep van 19  werkende leden, zoals de actieve gymnasten toen werden genoemd. Nog geen twee jaar later was hij, zo jong als hij was, de nieuwe voorzitter, directeur zoals dat in die tijd ook soms werd genoemd.

In 1891 werd al melding gemaakt van een opvoering. In het Wapen van Wieringerwaard, de zaal van de heer J Boon. Opgeluisterd door de kleine kapel van Schagen, aanvang half acht, entree 49 cent, plaatsbespreking 10 cent.

Jacob Kaan stond bekend als de bezielende stuwende kracht van Olympia waarvoor hij ver buiten de grenzen van de gemeente Wieringerwaard in de turnwereld bekend was. Al op jonge leeftijd stond hij zijn mannetje. Als gymnast, maar zeker als bestuurder, organisator.

Vernietigend

Wie duikt in de krantenarchieven komt de naam van Jacob Kaan meerdere keren tegen.  Olympia had elk jaar uitvoeringen in het Wapen van Wieringerwaard. Eén daarvan was op zondag 17 januari 1903. De recensent schreef een vernietigend verslag. ,,De wegblijvenden hoeven geen spijt te hebben. Niet op vooruitgegaan, geen voorbereiding enz enz. En…. de belangstelling staat op het dieptepunt. Evenwel, gymnastiseert voort, uw lichaam zal er de heilzame gevolgen van ondervinden. Moge bij een volgende gelegenheid met meer succes worden gewerkt.’’

Jacob Kaan antwoordde enkele dagen later in dezelfde Schager Courant, waarin de recensie was geplaatst, met de volgende tekst:

Geachte redacteur. Namens het Bestuur en de leden der Gymnastiekvereeniging Olympia te Wieringerwaard zeg ik dank aan den correspondent van Wieringerwaard voor zijn WAAR EN OPBOUWEND verslag over onze gymnastiekuitvoering. Dankzeggend voor de plaatsing, Jb. Kaan Klz.

Een sarcastische maar ook uitstekende reactie van Jacob. Zonder te schelden, maar wel een subtiel en krachtig antwoord op de recensie. En er kwamen meer ingezonden brieven, die de voorzitter ondersteunden. Later bleek de recensent een oud-lid te zijn van Olympia.

Nieuwe school

Het verhaal Kaan loopt grotendeels synchroon met de historievan Olympia. Die geschiedenis volgt later in een apart verhaal. We gaan eerst terug naar 1929. De gesprekken over een nieuwe school ter vervanging van de in 1867 gebouwde school waren al enkele jaren aan de gang. Burgemeester Cees Haringhuizen bracht een bezoek aan Jacob en Maartje Kaan en vertelde dat Wieringerwaard graag een stuk weiland wilde dat in bezit was van de Doopsgezinde Gemeente Barsingerhorn. Haringhuizen bezocht het Kaan-echtpaar uiteraard niet voor niets, maar dat wist Jacob ook wel. De wens van de gemeente werd door de veehouder onmiddellijk beantwoord met de toezegging: ‘als de gemeente dat land koopt, dan geef ik een gymnastieklokaal’. En Maartje was het hier helemaal mee eens.

Het land werd afgestaan (kostte wel het een en ander) en de gemeente aanvaardde het aanbod van Kaan.

Tijdens de opening van de school in 1931 legde de burgemeester uit waarom alle gasten juist in de nieuwe gymzaal voor de opening waren uitgenodigd. ,,Als voorzitter en grote voorstander is Kaan de stuwkracht voor de vereniging en heeft Olympia meermalen door morele en financiële steun door moeilijke jaren heen geholpen. Ik kan gerust verklaren dat zij dit aan u te danken heeft . De schenking van dit gebouw is een kroon op uw werk. Hiermee heeft u voor de vereniging het recht verzekerd van kosteloos gebruik van lokaal en terrein tot in lengte van dagen….Met grote ingenomenheid heeft u de stichting der nieuwe school toegejuicht. Uw schenking is op die stichting van grote invloed geweest. …

U meneer Kaan, kan ik niet genoeg huldigen voor uw goede burgerzin en voor alles wat ge voor de gemeenschap hebt gedaan. Dankbaarheid gaat uit naar u en naar uw te jong overleden echtgenote. En ter harer nagedachtenis en ook ter uwer ere, meneer Kaan, besloot het gemeentebestuur in dit lokaal een gedenkplaats te plaatsen. Het is u vergund deze te onthullen.’’

Zo blijft de naam van Jacob Kaan voor altijd verbonden aan het Dorpshuis de Oude School en draagt de oude gymzaal die nu voor veel andere doeleinden wordt gebruikt de naam Kaanzaal.

Gezondheid

Jacob Kaan bleef tot 1939 voorzitter van Olympia, de turnvereniging waar ook de zeer succesvolle atletiekafdeling toe behoorde. Jacob, de eens zo sterke 1,81 meter lange man, die zijn geliefde Maartje in 1930 moest verliezen, begon te sukkelen met zijn gezondheid. Hij moest wel stoppen.

De laatste jaren van zijn leven woonde Kaan in Bergen en daar blies Jacob op 25 oktober 1942, in de woning nummer 22 aan de Eikenlaan om half zes zijn laatste adem uit. Klaas Kousenband, veehouder uit Barsingerhorn, deed aangifte van zijn overlijden. Jb. Kaan Kz. Een en zeventig jaar oud. Jacob en Maartje hadden geen kinderen.

Hij werd op 29 oktober vanaf de gymzaal naar zijn laatste rustplaats gebracht, de begraafplaats van Wieringerwaard, waar hij weer met zijn Maartje werd herenigd. De doodskist, bedolven onder talloze bloemstukken, werd vooraf gegaan door het omfloerste vaandel van Olympia, de meisjesafdeling en leden van Olympia. Honderden belangstellenden volgden de rouwstoet, nadat in de gymzaal, in ZIJN gymzaal, veel sprekers hem in hun woorden eerden.  Zoals onder andere de burgemeester sprak: ,,Wij kennen in Wieringerwaard geen instituut van ereburger. Was die er geweest, dan was Jacob Kaan hiervoor in aanmerking gekomen.’’ Jacob Kaan was Ridder in de Orde van Oranje Nassau, lid van verdienste van het Nederlands Gymnastiek Verbond, erevoorzitter van Olympia en hoofdingeland van de polder Wieringerwaard. Maar vooral: de vader van Olympia.

Bronnen:

Archief Gymnastiekvereniging Wieringerwaard

Geschiedenis en Genealogie van de Noord-Hollandse Familie Kaan

Schager Courant