Een halve metworst als afscheidspresentje

Het was nog redelijk droog, de regendruppels waren ver in de minderheid en in de verte kwam Klaas aanfietsen. Pet op zijn hoofd, glimmende ogen, altijd klaar voor een praatje. Klaas Zander, de bakker van weleer. Hij had een vraag. Of ik wist wanneer zijn opa, uiteraard ook een Klaas, was begonnen met de bakkerij in Wieringerwaard. Nou nee, maar ik wist wel waar ik moest zoeken. Ik zou toch al een verhaal maken over de verdwenen winkels in Wieringerwaard, dus zijn vraag paste goed in het onderzoek naar het verleden. Want hoe interessant is het wel niet om te weten wie die kruideniers, slagers en bakkers uit het verleden waren. De Kousebandjes, Van Zoonens en de Zanders, om er maar een paar te noemen. En al die anderen, die melk verkochten, kruideniers waren, Hyundai’s  in de aanbieding hadden en gordijnstoffen te koop hadden.

Ja Klaas,  je opa is in 1907 begonnen met zijn bakkerij aan de Zuid Zuiperweg. De exacte datum: 30 oktober 1907. De trouwdag van jouw oma Trijntje en opa Klaas, die  bij de openbare verkoping van de winkel van bakker Buis, in augustus van dat jaar, zich meldde in het Wapen bij notaris Backx.

30 Oktober 1907. Bakker Buis beval op die dag jou in de krant aan als zijn opvolger. En opa Klaas, 26 jaar en geboren in Wognum, van beroep bakker, trouwde die dag met de 24-jarige Trijntje Kooij uit Wieringerwaard. Het begin van bakkerij Zander.

Misschien ben ik zelfs nog jouw opa ooit tegengekomen. Niet in Wieringerwaard, maar in Heiloo, waar ouwe Klaas met zijn Trijntje in de Oude Pastorij zijn laatste jaren sleet. Op een paar honderd meter afstand van de plek waar ik mijn jeugd doorbracht.

Bijna dagelijks groet ik ook Piet, de slager van weleer. Piet van Zoonen, telg van een slagersgeslacht. Vanaf de jaren veertig van de 19e eeuw was er een slager Van Zoonen in Wieringerwaard. Jacob heette de goede man.  Hoe vaker je in het verleden duikt, des te meer kom je te weten. Jacob, Gerrit, Piet, Klaas, Jan, Gert, Leo…namen van winkeliers uit het verleden, nu actief in de volkstuintjes of op de Jeu de Boule baan van Onderhands.

Een verhaal over de middenstanders, de winkeliers van Wieringerwaard is een verhaal over hoe het eens was in het nabije en het verre verleden van het dorp. Net als in veel andere dorpen in Nederland telde Wieringerwaard heel wat winkels, waar je voor je dagelijkse boodschappen terecht kon. Maar ook voor andere zaken als kantoorartikelen, wooninrichting, auto’s, fietsen, motoren, bloemen. Je had de grote stad niet nodig, als je er al tijd voor had om er heen te gaan.

De tijden zijn veranderd. Kleine zelfstandige winkeltjes zijn in de dorpen bijna of helemaal verdwenen. Wieringerwaard heeft nog zijn dagwinkel, waar eens Leo van der Steen zijn supermarktje had, zelfs op een gegeven moment inclusief een slijterijtje. Maar voor de rest….even winkelen in Wieringerwaard is er niet meer  bij. Het beeld in veel andere dorpen in Nederland is niet anders.  Laat dat dan maar een troost zijn. Het ligt gelukkig niet aan Wieringerwaard.

Fijne vleeschwaren

We noemen wat winkeliers uit het nabije of verre verleden. De drogisterij van Jan Kouseband en daarvoor van zijn vader Gert. Ooit begonnen in Nieuwesluis. De ‘fijne vleeschwaren’ van Gerrit van Zoonen. Kruidenier Sijbrands aan de Zuidzijperweg. De wooninrichting van Cees Borst. Doe-het-zelfcentrum Schrieken, maar vooral ook een installatiebureau. De Attent-markt van Leo van der Steen voor alle soorten levensmiddelen. Zander, de bakker, Piet van Zoonen met zijn vlees,  bijgestaan door vrouwlief Iet. Firma Valkering, caravanservice en…de pomp, waar nu Van Zijl zit. En voor Valkering had Van Rozelaar zijn instructiezwembad. Aan de Molenweg uiteraard. Voor bankzaken kon je terecht bij de Rabobank. En wilde je een proefrit maken in een Hyundai, dan kon je je melden bij Van Zoolingen, het autobedrijf aan de Molenweg.

Even verder terug in het verleden, 1960. Toen telde Wieringerwaard vier kruideniers, twee slagers, een bakker, twee melkboeren, een kapper, een textielzaak, een groentezaak, een electriciteitswinkel en diverse herbergen en café’s.

Nieuwesluis

Meerdere bakkers, meerdere kruideniers, meerdere slagers. Aan de Zuid- of Noordzijperweg. En laten we Nieuwesluis niet vergeten.  Het weggetje op de Dijk, waar eens de Zuiderzee tegenaan beukte als het stormde. Gert Kouseband, de oud-bloembollenkweker uit Breezand, vertelde tijdens een interview in de krant welke zaken er allemaal in Nieuwesluis waren: twee bakkers, drie kruideniers, twee melkboeren, twee slagers en twee café’s. De inwoners van Nieuwesluis hadden vroeger geen klagen. Gert Kouseband, die zelf in 1938 begon met zijn winkeltje aan de dijk. In februari van dat jaar werd de inschrijving in het Handelsregister gepubliceerd.

Nog verder terug in de tijd. Voor de Tweede Wereldoorlog. We komen onder andere slager Hoogland tegen, die zijn zaak overdeed aan Gerrit van Zoonen. Klaas Zander, begonnen in 1907 met de verkoop van brood en banket.  Nog wat namen: De vrouw van Piet Glas had een manufacturenwinkeltje, bij Kees Visser kon je tabak kopen, café Haverkorn was ook een groentewinkel. Aan de Zuidzijperweg had je Klaas Kruiten, kruidenier. Verder melkhandel Boon, later Klouwers en Kempenhout.  Woudenberg had ook een melkhandel. Ook, want voor een biertje kon je bij Piet eveneens terecht. En laten we de kappers niet  vergeten: Van der Pol, Schippers en later Smit.

De echte Wieringerwaarders weten zich nog veel meer winkels te herinneren. Slagerij Mosk in de Kleine Buurt. De kruideniers Rijer Spaans en Kuiper, Bakker Klaas Hakof, ook in de Kleine Buurt. De winkel van Van Zandwijk, waar je van alles kon krijgen. Van boeken tot serviesgoed en zelfs speelgoed. Rens Spigt de melkboer, gebroeders Mul van de Simca garage, Schoenmaker en schoenenwinkel Leo Dekker, Bijpost groente en fruit. Van Klaveren bloemen, Henk Stevens bloemen, gereedschapswinkel en smederij Piet Meyer.  Dik Schook verf handel , Henk Loof tuingereedschap.

Kortom, je hoefde het dorp niet uit voor de boodschappen en andere dagelijkse behoeften.

Dalende omzetten

Ze zijn er echter niet meer. Het was vechten tegen de bierkaai. De een na de andere winkel zag zijn omzet dalen en dan rest nog slechts één handeling: de zaak sluiten. Jan Kouseband beschreef eens hoe moeilijk de winkeliers het kregen: ,,We moesten constant kijken naar nieuwe producten om onze omzet op peil te houden. Steeds weer proberen de mensen in de zaak te krijgen. Sportartikelen bleken geen succes, wenskaarten, tijdschriften en een rokertje weer wel. Ze zeggen wel eens dat de winkels als die van ons in Wieringerwaard duur zijn. Maar dat kon ook niet anders. Je wilt toch veel producten verkopen, maar als je die inkocht had je slechts enkele nodig. Dus dan miste je ook de kwantumkortingen van de grote winkels in de stad,’’ zo vertelde Kouseband in 1991 in een interview in de Polderbode.

Metworst

Wieringerwaard zag steeds meer winkeliers hun deuren sluiten. Piet van Zoonen deed dat in 1995. Zijn klanten kregen een halve metworst mee, Piet ging nog bij een andere slager wat uurtjes aan de slag totdat een koe hem velde. Het is nogal pijnlijk als je een halve koe op je nek krijgt.

Jan Kouseband volgde, Borst, Zander, Van der Steen en anderen. De winkel (Attent was de laatste naam van de zaak) van Leo van der Steen sloot als laatste in 2014 zijn supermarktje. Gelukkig kwam er toen uiteindelijk de Dagwinkel in. Goed voor de boodschappen om de hoek, heut postkantoortje om pakketjes op te halen of te brengen. Je kunt er nog altijd terecht voor de bloemkool, aardappelen, vlees, brood, of gewoon de dagelijkse koekjes. Natuurlijk, de prijzen liggen hoger dan in de supermarkten van Anna Paulowna of Schagen, maar het is allemaal te koop binnen loopafstand. Tenminste, als je niet wat verder weg woont. Wieringerwaard is meer dan alleen maar het dorp.

Naast de Dagwinkel zit de handelsonderneming van Loof, Henk Loof. Hij repareert alles. Fietsen, tractoren, maaimachines, je kunt het zo gek niet bedenken. En verkoopt ze ook nog. Nieuwe fietsen van Azor, een redelijk nieuwe naam in het Hollandse fietsenlandschap. En tot slot, laten we tankstation Van Zijl niet vergeten. Waar vind je in Nederland nog een tankstation die ook nog schroevendraaiers, spijkers, bloemstukken, bloemen en lekkere zeep verkoopt. En eieren, laten we die ook niet vergeten.

Tot slot: het verhaal is niet compleet als alle winkeliers, die in het verhaal niet zijn genoemd, een plaatsje krijgen in dit artikel. Het zou fijn zijn als de lezer deze wilt delen, al dan niet met persoonlijke herinneringen. Dat kan in een reactie hieronder, of ook via e-mail, info@wieringerwaerdt.nl.

Herinneringen…

Nog even een eerste toegift, de winkel die in de brand vloog. Die van de jonge Cees Zander, de zoon van de oude Klaas die hem als bakker in 1936 opvolgde. Het gebeurde een paar maanden later, na de overdracht. ’s Nachts om één uur, in de nacht van dinsdag op woensdag. De knecht sliep in de keuken en werd wakker van geluiden die hij eerst niet kon thuis brengen. Hij vloog uit bed en ontdekte het vuur in de gang. De knecht schoot door de bakkerij naar het woongedeelte, waar hij zijn baas en vrouw wakker maakte. Snel vluchtten het drietal het huis uit, de straat op. Binnen de kortste keren stond de woning en bakkerij in brand. De brandweer was gauw aanwezig, maar er viel weinig meer te redden. Velen kwamen kijken, ook  loco-burgemeester Koster. De oorzaak van de brand is nooit achterhaald. De knecht raakte zijn verdiende geld ook kwijt. Slechts as bleef van zijn papiergeld over…. Voor Zander was het geluk bij een ongeluk dat de woning was verzekerd, zo vermeldde het verslag in de Schager Courant.

 

Het allereerste begin..

Tweede toegift: Gert Kouseband nam in 1938 een buurtwinkeltje van De Jong over in Nieuwesluis. Een winkeltje waar het uiteraard niet storm liep en Gert moest zijn omzet dus vooral halen door boodschappen te bezorgen. ,,Ik moest in één van die strenge winters op de fiets en later over het ijs de boodschappen wegbrengen. De wegen waren zo onbegaanbaar dat ik de fiets op bepaalde stukken op de nek moest nemen, zo erg was het. Maar het was allemaal puur uit noodzaak. Doordeweeks haalden de mensen de boodschappen en op zondag werd betaald. En gelijk koffiedrinken.”

Het winkeltje werd in de loop der jaren meerdere keren aangepast en werd ook één van de vele Enkabe-vestigingen uit die tijd. Begin jaren vijftig kwam ook een busje, de rijdende winkel. In 1961 werd de oude smederij in de kern van het dorp gekocht en verbouwd tot winkel. De kruideniersproducten werden afgestoten en Gert specialiseerde zich in tabakswaren en drogisterij-artikelen. Het begin van de drogisterij in Wieringerwaard…. (Bron: Polderbode)

 

Bronnen:

Polderbode
Schager Courant
Ed Pach: Nieuwesluis, een tentoonstelling
Wieringerwaard, 400 jaar
Jan.T. Bremer: Pauwenstad in Beeld
Regionaal Archief Alkmaar
Krantenarchief Familie Huijbers

[URIS id=2572]