Sport was zijn grootste hobby

 

Dertig jaar geleden, in 1993, overleed een man die voor sportminnend Wieringerwaard veel heeft betekend. Hij was het sporticoon van de vooroorlogse jaren. Klaas Schenk. Voor velen was ‘ome’ Klaas vooral ook de vader van Ard, volksheld uit de jaren zestig en zeventig, de God van de ijsbaan, meervoudig olympisch en wereldkampioen. Maar daarmee doe je vader Schenk te kort. Klaas was meer dan alleen maar de vader van Ard. Veel meer.

Klaas Schenk was landbouwer, nertsfokker, schaatser, atleet, voetballer, bondscoach, trainer, maar bovenal een sportman pur sang, ook nog eens koninklijk onderscheiden en tijdens zijn leven verzamelaar van lintjes en bekers voor al zijn sportieve prestaties. Wie het heeft over Wieringerwaard, heeft het over Klaas Schenk. Of hij nu wel of niet ook in Anna Paulowna heeft gewoond. Klaas is niet alleen Wieringerwaarder. Hij ís Wieringerwaard.

De voetbalvereniging Wieringerwaard herinnert zich Klaas als één van de oprichters van de club. In de geschiedenis van gymnastiekvereniging Olympia is de voormalige nertsfokker de man die de atletieksport in de Noordkop tot bloei bracht. De ijsvereniging  eert Schenk om zijn schaatskwaliteiten, de man die in zijn tijd iedereen naar huis reed.  En de biljartclub is Klaas ook nog lang niet vergeten.

Klaas was een man van het dorp, maar vooral ook een man van de wereld die onder andere drie Olympische Spelen meemaakte als coach van de Nederlandse schaatsploeg. Een Noord-Hollander  die het Nederlandse schaatsen in de jaren vijftig internationaal op de kaart zette met rijders als Kees Broekman, Wim van der Voort en Jan Pesman en begin jaren zestig met Henk van der Grift en Rudi Liebrechts.

Hobby

„lk heb altijd voor de sport geleefd. Ik rookte niet en tot de oorlog had ik ook geen druppel sterke drank geproefd,’’ zei Klaas eens in één van zijn vele interviews. ,,Sport is altijd mijn grootste hobby geweest. Ik ging atletiek beoefenen om een goede conditie voor het schaatsenrijden te krijgen en gymnastiek voor mijn algemene lichamelijke ontwikkeling.”

,,Klaas was de eerste professionele sporter, alles gericht op succes en prestatie”, zo herinnert Ard zijn vader. ,,Op zijn boerderij had hij een hoogspringbak en een verspringbak. Hij was bezeten van de sport. Hij was later een echte hereboer, de leider op afstand, een echte trainer.”

Eens overbrugde Klaas bij het hinkstapspringen een afstand van 14,11 meter. Voor wie het niet weet, deze afstand is zelfs nu nog – anno 2023 – een prestatie van behoorlijk hoog niveau. Hij was er altijd trots op.  Vorig jaar zou hij bij de NK atletiekkampioenschappen er vijfde mee zijn geworden…..

Zijn grote bekendheid kreeg Klaas Schenk vooral als bondscoach van de Nederlandse schaatsploeg. Hij was misschien niet de beste trainer, maar wel een goede organisator, coach en begeleider van de Nederlandse schaatsers die naar EK’s, WK’s en Olympische Spelen werden uitgezonden.

In dit verhaal gaat het nu over de jonge Klaas, zijn leven voor de Tweede Wereldoorlog. Later volgt een ander verhaal over de rol van Klaas Schenk als vader en als bondscoach. De ‘ome’ Klaas komt aan bod in deel drie van zijn leven; de vader van niet alleen Ard, maar ook van Mieke, Jan en Kaak, de voorzitter van VV Wieringerwaard, de nertsfokker en  de man van de gezelligheid.  Maar vooral de  echtgenoot van zijn Bets, die net zo sportgek was als haar Klaas.

Wat weten we in deze tijd van Klaas in zijn ‘jonge’ jaren? Hoe en wanneer raakte hij verliefd op zijn Bets? Wat weten we van zijn ellendige rechterknie (of was het zijn linker?) waardoor hij moederziel alleen vele dagen moest slijten in het Centraal Ziekenhuis in Alkmaar? De treinreizen naar Davos en Engelberg? Het verdriet over het verlies van zijn broer Miek, die in zee verdronk? Zijn diensttijd? Het moment waarop hij met zijn maten in de serre van boerderij Bouwlust van pappa Jan in 1920 de ‘Wieringerwaardse Football Club’ oprichtte? Veertien jaar was Klaas. Maar toen al stond hij zijn mannetje.

Boerderij Bouwlust

We beginnen in Bouwlust. De villa boerderij aan de Barsingerweg, die in opdracht van de welgestelde landbouwer Arie Schenk en zijn vrouw Maartje Geel in 1864 werd gebouwd. Het waren de tijden van voorspoed en welvaart, waardoor Wieringerwaard de bijnaam van Pauwenstad kreeg. Het huis was groot genoeg om zoon Klaas en zijn vrouw Jansje (Koster) erbij te hebben. Vader Arie liet in 1871 nog een woning bouwen, ook aan de Barsingerweg waar hij met zijn vrouw introk. De reden was zijn gezondheid. Klaas en Jansje konden de ruimte in de villa-boerderij goed gebruiken: zij kregen zes kinderen. Het jongste kind, Jan, geboren in 1882, raakte verliefd op Marina uit Barsingerhorn. Zij trouwden op 29 april 1905 in Wieringerwaard.

Jan en Marina. De ouders van ‘onze’ Klaas Schenk, die op 28 augustus 1906 het levenslicht zag in de stolpschuur achter de woning op nummer vier aan de Barsingerweg. Het was niet hun enige kind. Anderhalf jaar later werd  op 21 januari 1908 Miek, Machiel Nelis was zijn geboortenaam, geboren. Twee jongens. Daar bleef het bij. Klaas en Miek, twee banjers van het platteland, die opgroeiden in het weidse polderlandschap van de Wieringerwaard. Zij hadden de ruimte om te spelen, fietsten of holden naar school aan de Noord-Zijperweg waar zij  met hun schoolmaatjes les kregen van onder andere  meester Van Ham of meester Stadt.

Wieringerwaarder Football Club

Klaas groeide als kool. Op zijn veertiende was hij al een flink uit de kluiten gewassen jongen. Sterk, sportief en niet bang om de leiding te nemen als het nodig was. Hij had de genen van zijn ouders en voorouders. Voetballen met vrienden was zijn passie en wat wil je dan op een gegeven moment:  voetballen tegen een ander team. Op zondag 2 februari, ze hadden met het druilige weer toch niets anders te doen, kwamen Klaas’ vrienden Gerard Jan Schröder, Rens Blaauboer en Aris Saal in de serre van  vader Jan Schenk bij elkaar om te praten over de oprichting van een heuse voetbalclub. Ze waren het eens. De bestuurstaken werden verdeeld. Klaas werd secretaris/penningmeester en men besloot William Kaan te vragen voorzitter te worden. Het bestuur was rond. De ‘Wieringerwaarder Football Club’ was opgericht.

Snel sloten andere schoolmaten en vrienden zich aan en exact een week later, op 9 februari werd de eerste wedstrijd gespeeld, tegen SVS uit Schagen. Het werd een 2-0 nederlaag, maar het begin was er.

Klaas Schenk bleef zijn hele leven verbonden aan VV Wieringerwaard, zoals de vereniging later zou heten. Als speler, begeleider, bestuurslid en als voorzitter. Ook zijn jongere broer Miek sloot, toen hij oud genoeg was om mee te doen, zich aan bij de vereniging.

Olympia

Klaas vond dat hij – om een allround sporter te worden – ook aan gymnastiek moest doen. De boerenzoon werd in 1924 lid van Olympia, de gymnastiekvereniging van Wieringerwaard die al in 1889 was opgericht. Hij omarmde direct de atletieksport, die ook bij Olympia werd beoefend. Onder andere door ene Bets of Betsy, zoals zij ook werd genoemd, die al in 1921 in de uitslagen van wedstrijden voor de jeugd vermeld stond. Hardlopen. Verspringen. Kogelstoten. Klaas deed het allemaal.

Op zijn twintigste werd Klaas opgeroepen voor militaire dienst en mocht na te zijn goedgekeurd vertrekken naar Haarlem. Zijn oom Joop haalde hem over lid te worden van AV Haarlem, de atletiekafdeling van HFC Haarlem, waar zijn oom (-Van Balen Blanken) voorzitter was.  Het betekende overigens niet dat hij Olympia of de voetbalvereniging vaarwel zei. Nee, het sporten was zijn lust en leven of het nu in Wieringerwaard was of in Haarlem, dat maakte hem niet uit.

Klaas Schenk was sterk en behoorlijk lang, zeker voor die tijd, met zijn 1,88 meter. Vanaf 1926 kwam zijn naam regelmatig voor in de geplaatste atletiekuitslagen. In landelijke dagbladen, de Nieuwe Haarlemsche Courant, de Schager Courant of de Heldersche Courant, Klaas Schenk was op de atletiekbanen in Nederland een bekende verschijning.

Klaas kon alles. 100 meter, 200 meter, verspringen, hinkstapspringen, hoogspringen, kogelstoten, het maakte niet uit. De jongen van de Bouwlusthoeve was een begenadigd atleet. Zoals de Heldersche Courant in 1936 schreef over Klaas na zijn historisch record op die dag, de 14,11 meter bij het hinkstapspringen: de allround sportman,  de trots van zijn dorp. Het waren kampioenschappen van de KNGV, die jaarlijks werden gehouden naast die van de Atletiekunie, waar Klaas geen lid van was. Die nationale titelstrijd vond in Wieringerwaard plaats. Dat maakte ook duidelijk wat de betekenis van het dorp was in de atletieksport.

Schenk kwam die dag zelfs twee keer tot 14,11 meter, een voor die tijd absolute topprestatie. Maar die 14,11 meter zou hem zeker ook Nederlands kampioen van de grote atletiekbond hebben gemaakt.

Unieke sportman

Klaas Schenk was boer, maar vooral sportman en vanaf zijn 22^e, 23e jaar was hij overal in Nederland te vinden om eerste, tweede en derde prijzen te verzamelen in diverse atletiekonderdelen. Hij was echter vooral de spil van de lokale sport in de Noordkop, de man die alles kon. Ook schaatsen, we zouden dat bijna nog vergeten.  Want daarom ging hij tot het uiterste op de atletiekbaan. Om conditie op te doen voor het schaatsen, zei Klaas later.

De sterke boerenzoon was in de jaren dertig een unieke sportman. Vermoedelijk is er geen sporter in Nederland te vinden die tegelijk in de atletiek- alsmede de schaatssport op nationaal niveau uitblonk. Meerdere jaren was Schenk lid van de nationale schaatsploeg en Klaas toog ook enkele keren naar het Zwitserse Engelberg of Davos om daar te trainen en wedstrijden te rijden. Hij nam in 1932 in het hooggelegen Davos zelfs deel aan de Europese kampioenschappen, waar hij 12^e werd. Zijn beste prestatie bij dat EK was de vijfde plaats op de 500 meter. In 1933 werden in Heerenveen ook Nederlandse kampioenschappen gehouden. De tweede plaats op de 500 meter was knap. De 10 kilometer ging aan echter hem voorbij. Klaas was een sprinter, geen vijf kilometerrijder. Laat staan de 10 kilometer.

Was er voor Klaas ook tijd en liefde voor vrouwen? Absoluut. Klaas was een man die de aandacht trok van jonge knappe meiden, waar hij ook kwam. Hij was groot, knap en het was niet verwonderlijk dat in de tweede helft van de jaren twintig een atlete van Olympia de blikken van Klaas beantwoordde. Of het was misschien andersom. Klaas beantwoordde de blikken van Betsy. Bets Bakker, die bij haar geboorte de mooie namen Elisabeth Christina meekreeg. Wie zal het zeggen. Hoe dan ook, Zij vonden elkaar, gingen samen naar wedstrijden en keerden beiden huiswaarts met de nodige prijzen.

Bets Bakker, dochter van Jan Bakker en Maartje Kaan, was twee jaar jonger dan Klaas. Beiden blonken uit op de korte hardloopnummers, kogelstoten en verspringen. Bets was al van jongs af aan lid van Olympia Wieringerwaard. Atletiek, daar was zij sterk in. Er wordt beweerd dat het talent van Mieke en Ard, de kinderen van Klaas en Bets, vooral kwam van hun moeder. Of dat echt zo is, wie weet. Eenvoudiger is het te stellen dat deze twee topsporters de genen van zowel hun pa als ma hadden geërfd.

Klaas en Bets gaven uiteindelijk op 6 mei 1932 in Wieringerwaard elkaar hun ja-woord. Het kon ook niet anders. Beiden bezeten van de sport, beiden fanatiek, beiden uitblinkers. De liefde langs de atletiekbaan moest uiteindelijk wel worden bezegeld met een huwelijk. Zij namen hun intrek in Hoeve Lotmeer, even buiten Wieringerwaard. Het is de hoeve gelegen aan de Lotweg in de Oostpolder, nu nog altijd in handen van een Schenk-telf, de kleinzoon, Klaas.

Miek

Geluk en verdriet gaan in het leven altijd hand in hand. Dat gold ook voor Klaas. Na de blije gebeurtenis in 1932 volgde een jaar later  het verdriet.  Een noodlottig ongeval van zijn jongere broer Miek in Bergen aan Zee. Miek was als chauffeur mee met een schoolreisje van de school De Twee Wegen naar Bergen aan Zee. Hij verdronk bij het zwemmen in zee. Het was een zwarte dag, die zevende juni in Bergen. Op tien juni 1933 vond in Wieringerwaard onder grote belangstelling het afscheid plaats van de 25-jarige Miek.

Een jaar later, op 15 november 1934, werd het eerste kind van Klaas en Bets geboren. Een dochter. Haar naam: Mieke….. Een prachtige baby, die later een grote allround atlete werd. Het prille geluk van het gezinnetje Schenk werd gevolgd door een moeilijk jaar 1935. Een blessure aan zijn rechterknie tijdens een voetbalwedstrijd plaatste de sportman buitenspel. ‘Een zeer zware operatie aan zjin knie’ zoals in de krant werd omschreven, volgde. De meniscus moest eruit. De operatie vond plaats in het Centraal Ziekenhuis in Alkmaar en Klaas verbleef enkele weken in het CZ om te herstellen. In een bericht in de Schager Courant gaf de ongelukkige Schenk aan dat hij graag sportmakkers op bezoek zag. Hetgeen ongetwijfeld geschiedde.

Historische prestatie

De grote Klaas herstelde gelukkig volledig.  Hij kwam terug. Vooral op de sintels van de atletiekbaan. Het jaar 1936 begon voor hem toch in mineur. Op 13 februari overleed zijn moeder, Marina Visser, veel te jong, 53 jaar oud slechts.  Het leven ging echter door. Ook in het gezin Klaas en Bets, dat op 9 juni werd uitgebreid met een zoon, Jan. Sportief gezien ging het ook weer ouderwets goed met uiteindelijk op 8 september, tijdens de Nederlandse kampioenschappen van de KNGV, die in Wieringerwaard werden gehouden, zijn historische hinkstaprecord van 14,11 meter. Het was geen Nederlands record. Wel een afstand die in de boeken is blijven staan als één van de beste die voor de Tweede Wereldoorlog werd geleverd. In veel interviews in regionale of landelijke dagbladen bleek altijd weer hoe trots Klaas over deze prestatie was.

Klaas was in die periode al een man met veel kwaliteiten. Bestuurslid van Olympia, maar ook de man die enkele atleten van Olympia naar de nationale top bracht. Nel van Balen. Anton Blok, om er twee te noemen. Nederlandse kampioenen van weleer.

Hoe goed de sterke boer ook presteerde op de atletiekbaan, zijn hart had hij verpand aan het schaatsen. Zo gauw de vorst intrad, was Klaas te vinden op het ijs, als wedstrijdschaatser vooral. In de zomer moest hij nogal eens schipperen tussen zijn boer zijn, het voetbal en de atletiekbaan. In de winter ging het gemakkelijker. Minder werk op de boerderij, meer tijd om te voetballen en te schaatsen. Zijn grote tijdperk in de schaatswereld zal echter pas na de oorlog aanbreken. Maar in de jaren dertig wist hij dat nog niet…..

 

Bronnen:

• Lokale, regionale en landelijke dagbladen, waaronder Schager Courant, De Telegraaf, Volkskrant enz.
• Familie Schenk
• Bert Wagendorp e.a. : Ard Schenk, een biografie
• Ard apart. Ard schrijft over schaatsen
• Archief Gymnastiekvereniging Olympia
• Krantenarchief Familie Huijbers en Buning