Met een brommertje op ziekenbezoek

Jo Rijs in leren jas en helm met haar brommertje.

Er zijn niet veel personen die in Wieringerwaard bij een afscheid een rondrit en een receptie aangeboden kregen. Dat niet alleen, ook nog werden verrast met een koninklijke onderscheiding. Dan moet je wel een heel bijzonder iemand zijn. Een bekende Nederlander zou je bijna veronderstellen. Niets van dat al. Die hoge onderscheiding kreeg een eenvoudige vrouw, die negentien jaar lang zich inzette voor de inwoners van Wieringerwaard. Natuurlijk, het was haar werk. Het is echter de manier hoe zij invulling gaf aan haar werkzaamheden. Wijkzuster Jo Rijs. Een naam die veel Wieringerwaarders zich zullen blijven herinneren.

Johanna Rijs werd geboren op 21 augustus 1918 in Petten, zo vertelde ceremoniemeester Jan Woudenberg tijdens haar afscheid in 1978. Zij kwam uit een gezin met vijf kinderen. Haar ouders waren Jacob Rijs, een dijkwerker en landarbeider en Trijntje Struijf. Een arm gezin dat de centjes bij elke uitgave eerst drie keer moest omdraaien. Via omzwervingen kwam Jo uiteindelijk in Zaandam terecht, waar zij de opleiding tot verpleegkundige volgde. Nog volop daarmee bezig, kreeg Jo Rijs in 1959 de kans als wijkzuster in Wieringerwaard aan de slag te gaan. Vanaf dat moment was zij op haar brommertje in de polder op weg naar een bevalling, of om ergens een zieke thuis te assisteren.

Auto

Binnen enkele jaren groeide de waardering voor het werk van Jo Rijs. Haar brommertje kon zij in 1962 in de schuur laten staan, want een inzamelingsactie onder de bevolking voor een klein autootje werd een enorm succes. Initiatiefnemer was Cees Bakker.  In een toelichting bij een foto van de gebroeders Niestadt (website Zijper Museum) van de overhandiging van de auto aan Jo Rijs vertelt Bakker hoe de inzameling tot stand kwam. ,,Het was bij de geboorte van mijn zoon Gerbrand.  Jo Rijs  arriveerde op haar brommertje en had koude handen. Ik kwam toen op het idee een actie te beginnen voor een autootje voor de zuster.’’

Overhandiging van de auto aan zuster Jo Rijs. Foto Niestadt.

Via het Witte Kruis, waar Bakker lid van was, werd een inzamelingsactie onder de dorpsbewoners gehouden. Het werd een enorm succes. Uiteindelijk werd 5246 euro opgehaald voor een auto, een Fiat 500. Die bleef wel in eigendom van het Witte Kruis, maar zuster Jo Rijs kon er in rijden en hoefde niet meer met haar brommertje op pad.

Volgens de Witte Kruisgegevens zou Jo Rijs 208 baby’s ter wereld hebben geholpen, alhoewel Jo zelf aangaf dat het er 250 waren geweest. En Jo Rijs had meer dan 43000 verpleegbezoeken gebracht.

Jaarlijkse uitvoering van het kindertoneel.

De wijkzuster deed echter meer. Zij vertelde dat zij ook een kinderpoppenbureau had aan de Molenweg. Daar leerden de kinderen hoe zij poppen moesten aankleden en verzorgen. Hoe bijzonder was dat!  Tien jaar lang heeft zij zich ook beziggehouden met kindertoneel met één keer per jaar een uitvoering in het Wapen van Wieringerwaard.

In haar verhaal in het boek over 400 jaar Wieringerwaard vertelde Jo Rijs onder andere over de jarenlange verpleging van Paul Glerum, met zijn twee andere broers melkrijder voor de Volharding. Paul leed aan MS. Zij ging zelfs nog met Paul een week naar zijn broer Henk in de Biesbosch. Ook noemde zij de familie Smedinga, waar zij hielp bij de geboorte van drie dochters. Jarenlang bleef het contact tussen haar en de familie in stand en werd zij ook uitgenodigd voor de bruiloften van de drie dochters.

Jo Rijs beleefde leuke maar ook droevige momenten. Over Verblaauw, kolenboer en doodgraver. Die groef een graf voor een overledene, maar gleed uit en viel vervolgens ruggelings in het graf en had niet de kracht om eruit te komen. Zuster Jo Rijs werd opgetrommeld, zo ook de dokter en de politie. Uiteindelijk kon hij met behulp van een ladder eruit worden gehaald. Minder leuk waren werkzaamheden die te maken hadden met de dood. Ook daar had zuster Jo Rijs mee te maken.

De Schager Courant wijdde in 1978 een verslag aan het afscheid van zuster Jo Rijs.

Hoe populair en gewaardeerd zij was, bleek wel uit de druk bezochte afscheidsreceptie in 1978. Een inzamelingsactie bracht 4100 gulden op, goed voor een reis door Amerika. En de grootste verrassing was wel de koninklijke onderscheiding die burgemeester Leo Hartman haar opspelde: de zilveren eremedaille verbonden aan de Orde van Oranje Nassau.

Jo Rijs. Zij bleef nog tien jaar in Wieringerwaard wonen. Daarna vertrok zij naar ’t Zand, naar het verzorgingshuis de Zandstee. Jo Rijs overleed uiteindelijk op 1 augustus 2010 in Alkmaar op de leeftijd van 91 jaar. In Wieringerwaard blijft zij voor velen altijd in herinnering als een zuster, betrokken bij het wel en wee van de dorpsbewoners.

Bronnen:

Schager Courant

Zijper Museum

Wieringerwaard in vogelvlucht (2010, diverse auteurs)

Genealogie Online